I’m not surprise if most of Cambodian young generation do not know how to greet important people (king, monk and officials) by using formal words in Khmer. In my opinion, it is one of the hardest languages to learn as well as to use. One of the reasons that it is very complicated is the words usage in Khmer where they different words will be used for different status. It might make some confusion, but if you are a very determined person, I promise you, you’ll get it!

In Khmer literacy class, we learnt to be MC for a special event. I’ve learnt tons of new Khmer words even though it is my first language. Here are some general information that I would like to share about being a Khmer MC:

• During greeting, you greet the monk before you greet the king/queen. It is very confused, because some people greet the king/queen first. 
• To become a good speaker, eye contact, body and the tone are very important.
• Singing national anthem is very important, but it doesn’t required to every event. Example of one event where singing national anthem is required: Khmer Literature Festival.

I was fascinated by the news vocabulary that I’ve learnt. It was a very great opportunity for me to know all of these because you’ll never know when you will be put on this spot one day!

សេចក្តីអធិប្បាយ

កើតចាស់ឈឺស្លាប់ គឺជាច្បាប់ធម្មជាតិ ដែលបានចែងនៅក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា ។ ហេតុដូច្នេះហើយ ប្រជាជនគ្រប់រូប គួរតែប្រព្រឹត្ត និងខំ​សាង​កុសលធម៌ល្អឲ្យបានច្រើន មុនពេលដែលខ្លួនបានចាកចេញ ពីពិភពលោកនេះ ។​ ការដែលមានឥរិយាបថ និងអកប្បកិរិយាល្អ​ ក៏​បន្សល់​កេរ្តិ៍​ឈ្មោះល្អ​​ ទៅ​តាមទង្វើ ដែលបានប្រព្រឹត្តផងដែរ​ ។ ដូច្នេះហើយ បានជាបុព្វបុរសខ្មែរ បានបន្សល់ទុកនូវសុភាសិតមួយ សម្រាប់ទូន្មានកូនចៅជំនាន់ក្រោយ ហើយសុភាសិតនេះបានចែងថា «ងើយស្កក ឱនដាក់គ្រាប់» ។ តើឧត្តមគតិ ដែលបង្កប់នៅក្នុងសុភាសិតនេះ មានយ៉ាងណាខ្លះ?

ដើម្បីឲ្យមានភាពងាយស្រួល ក្នុងការបកស្រាយសុភាសិត ដែលបានចែងខាងលើ មុននឹងយើង ឈានទៅការបកស្រាយឲ្យស៊ីជម្រៅ យើងគប្បីយល់ដឹង អំពីវាក្យស័ព្ទ ឬឈ្លាគន្លឹះជាមុនសិនដែលមានដូចជា «ងើយ» «ស្កក» និង«ឱន» ។ ពាក្យថា «ងើយ» គឺជាការសម្លឹងមើលទៅលើ ដោយមិនមើលអ្នកនៅក្រោមៗឡើយ ។ «ស្កក» មានន័យថា ខកខានអត់ប្រយោជន៍ រីឯ «ឱន» មានន័យថា លំអោនកាយ ។ ជាការពិតណាស់ សុភាសិតខាងលើ ចង់បង្ហាញឲ្យឃើញថាមនុស្សដែលតែងតែក្រអឺតក្រទម មិនចេះដាក់ខ្លួនឬគោរពអ្នកក្រោមខ្លួន តែងតែត្រូវបានញាតិមិត្តរិះគន់ ហើយមិនមាននរណាគេជួយយកអាសាក្នុងគ្រាអាសន្នឡើយ ។ ដោយឡែក មនុស្សដែលមានគុណសីលធម៌ខ្ពស់ ចេះគោរពចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យ តែងតែទទួលបានការកោតសរសើរ ពីមិត្តជិតខាង និងការគោរពស្រឡាញ់ពីសំណាក់មហាជនទូទៅផងដែរ ។

នៅក្នុងរឿងអក្សរសិល្បិ៍ខ្មែរ ដូចជា រឿងកុលាបប៉ៃលិន​ តួអង្គចៅចិត្រ បានបង្ហាញនូវការបន្ទាបខ្លួន និងគោរពចាស់ទុំ មិនដែលក្រអឺតក្រទមឡើយ ។ ចៅចិត្រ គឺជាបុរសម្នាក់ ដែលមានអត្តចរិតអត់ធ្មត់តស៊ូខំប្រឹង និងចេះយកអាសាអ្នកជិតខាង ដែលជាគំរូដ៏ល្អដល់អ្នកគ្រប់គ្នា ។ ក្រឡែកមកមើលលោកបាឡាត់ស្រុកសង្កែវិញ លោកពិតជាមានទ្រព្យសម្បត្តិច្រើនលើសលប់ ដែលអ្នកណាៗក៏ស្គាល់អ្នកមានស្តុកស្តុម្ភនេះដែរ ។ បើនិយាយអំពីអត្តចរិតអកប្បកិរិយារបស់លោកវិញ លោកតែងតែមើលងាយអ្នកទាបជាងខ្លួន ហើយតែងតែយកលុយធ្វើជា​មុខ ។ មនុស្សដែលប្រព្រឹត្តអំពើទុច្ចរិត ហើយសេពគប់ជាមួយចោរដូចជាលោកបាឡាត់​ តែងតែទទួលបានការស្អប់ខ្ពើម ទៅតាមសកម្មភាព ដែលខ្លួនបានប្រព្រឹត្ត ។ ហេតុដូចនេះហើយ ការបន្ទាបខ្លួន គឺជាហេតុផលដ៏សំខាន់មួយដែល លោកហ្លួងរតនសម្បត្តិ ពេញចិត្តចៅចិត្រ ហើយក៏បានលើកកូនស្រី​ ឃុន នារី ឲ្យរៀបការជាមួយចុងបញ្ចប់ ។

តួយ៉ាង​ មារយើង និងនាងលក្ខិណា ដែលជាបុគ្គលសីលធម៌មួយ ដែលបានចែងនៅក្នុងអក្សរសិល្បិ៍ខ្មែរ ក៏ជាគំរូដ៏ល្អ សម្រាប់យុវជន យុវតីជំនាន់ក្រោយផងដែរ ។​ ទោះបីជានាងខាត់ ដែលជាប្រពន្ធរបស់គាត់ មិនខំប្រឹងធ្វើការមែន ប៉ុន្តែមារយើង មិនដែលបោះបង់ការងារខ្លួនឡើយ ។​ ម៉្យាងទៀត នៅពេលដែលមារយើង បាននាងលក្ខិណា ជាប្រពន្ធ ដែលជាស្រ្តីគ្រប់ល័ក្ខ៍ សុភមង្គល និងមាសប្រាក់ក៏បានហូរចូលផងដែរ ។ ទោះបីជាមារយើង និងនាងលក្ខិណា ក្លាយជាសេដ្ឋីស្តុកស្តម្ភ ក៏អ្នកទាំងពីរមិនភ្លេចប្រជារាស្រ្ត ដែលនៅក្រោមខ្លួនផងដែរ ។ នេះប្រៀបដូចជាសុភាសិតមួយទៀតដែលបានលើកឡើងមួយផងដែរថា «ក្រអឺត​ក្រទម​បាត់​លាភ រាប​ទាប​បាន​លុយ» ។ ​ បុគ្គលដែលប្រព្រឹត្តទង្វើបែបនេះហើយបានគេហៅថា ជាបុគ្គលសីលធម៌ដែលប្រកាន់នូវការ ​ឱនដាក់គ្រាប់ពិតមែន ។

យ៉ាងណាមិញ ព្រះបាទនរោត្តមសីហនុ គឺជាបុគ្គលម្នាក់ ដែលជាឧទាហរណ៍ដ៏ល្អមួួយ សម្រាប់ប្រជារាស្រ្តគ្រប់រូបទៅលើសុភាសិតមួយនេះ ។ យោងទៅតាមគេហទំព័រ postkhmer.com «ព្រះ​អង្គ​ បាន​ទទួល​ព្រះ​រាជ​ឋានៈ​ជា​នាយក​រដ្ឋ​មន្ត្រី ហើយ​ក្នុង​ព្រះ​រាជ​ឋានៈ ជា​ប្រមុខ​នៃ​ប្រជា​រាស្ត្រ​ខ្មែរ ព្រះ​អង្គ​បាន​បំពេញ​ព្រះ​រាជ​បូជនីយ​កិច្ច​ដឹក​នាំ ​ដើម្បី​អភិវឌ្ឍ​ព្រះ​រាជា​ណា​ចក្រ​កម្ពុជា​ជា​ទូទៅ​ នៅ​ក្នុង​គ្រប់​វិស័យ​នៃ​ការ​កសាង​ជាតិ របស់​ព្រះ​អង្គ ជា​ពិសេស​ការ​លើក​ស្ទួយ​នារី ឲ្យ​មាន​សិទ្ធិ​ស្មើ​ភាព​ នឹង​បុរស​ក្នុងការងារ ។​» ការគោរព និងធ្វើការលើកស្ទួយ ក៏ជាឧទាហរណ៍ដ៏ល្អមួយ នៃការឱនដាក់គ្រាប់ផងដែរ ។ ព្រះបាទនរោត្តមសីហនុ គឺជាវីរៈបុរសរបស់ខ្មែរមួយរូប ពីព្រោះលោកគឺជាបុគ្គលស្នេហាជាតិ ហើយទោះបីជាព្រះបាទ មានឋានៈធំក្តី ក៏លោកមិនដែលភ្លេចអ្នកដែលនៅក្រោមខ្លួនឡើយ ។

តួយ៉ាង បើនិយាយអំពីស្រូវ ដែលជាប្រភេទដំណាំធំជាងគេ នៅប្រទេសកម្ពុជា មានកួរស្រូវខ្លះ ធ្លាក់ចុះក្រោម ហើយក៏មានកួរស្រូវមួយចំនួនលូតងើយផុតគេផងដែរ ។ ប៉ុន្តែចូរចងចាំថា មកពីស្រូវនោះស្រាលនោះឯងបានជាវាលូតងើយផុតគេ ។ នោះហើយគេហើយថា ស្រូវស្កក​ ។ ស្រូវស្កកនេះ សំដៅទៅលើមនុស្សដែលមិនស្គាល់ខ្ពស់ទាប ហើយមិនដែលគោរពអ្នកនៅជុំវិញខ្លួនឡើយ ។ រីឯស្រូវដែលឱនចុះក្រោម មានន័យថាកួរស្រូវនេះផ្លែល្អពេញ ដែលបានប្រាក់ចំណេញច្រើន ជាងស្រូវដែលឈ្ងោកឡើងលើ ។ នេះហើយបានជាការធ្វើល្អ តែងតែបានការអបអរនិងការគាំទ្រពីអ្នកដ៏ទៃ ។

សរុបមក បុគ្គលដែលតែងតែអួតក្អេងក្អាង តែងតែបានលទ្ធផលអវិជ្ជមាន រួមទាំងការរិះគន់ ពីព្រោះតែទង្វើទាំងនោះមានផលប៉ះពាល់ដល់អ្នកដ៏ទៃ ។ យ៉ាងណាមិញ ការដែលចេះអន់ឱន និងជួយអាសារអ្នកដ៏ទៃ ត្រូវបានគេគោរពស្រឡាញ់មិនចេះធុញទ្រាន់ឡើយ ។

យោងទៅតាមការបកស្រាយខាងលើ សុភាសិតនេះពិតជាផ្តល់ដំបូន្មាន និងបង្កប់នូវន័យអប់រំ យ៉ាងជ្រាលជ្រៅដែលសបញ្ជាក់ឲ្យឃើញថាយើងគ្រប់គ្នាគប្បី ប្រកាន់ជ្រើសយកមាគ៌ា ដែលបន្សល់ នូវកេរ្តិ៍ឈ្មោះដ៏ក្រអូប ទោះបីជាយើងគង់តែចាកលោកក៏ដោយ ។ ការដែលចេះគោរព និងចេះដាក់ខ្លួន តែងតែបានកោតសរសើរ ពីបុគ្គលខាងក្រៅពិតមែន ។ ដូច្នេះក្នុងនាមជាកូនខ្មែរជំនាន់ក្រោយ យើងទាំងអស់គ្នាគួរតែចេះគោរព និងឲ្យតម្លៃឲ្យគ្នាទៅវិញទៅមក ។ ក្នុងនាមជាទំពាំងស្នងឫស្សីនៃប្រទេសជាតិ ដូច្នេះយើងត្រូវប្រកាន់នូវ យុត្តិធម៌ សច្ចធម៌ និងសុជីវធម៌ ដើម្បីរក្សាកិត្តិយសរបស់ខ្លួន ក៏ដូចជាគំរូដ៏ល្អសម្រាប់កូនចៅជំនាន់ក្រោយរបស់ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ។

ដោយ ឆែម ឌីណា

ថ្ងៃទី ៣០ ខែមេសា ឆ្នាំ២០១៩

នៅក្នុងថ្នាក់ខ្មែរ លោកគ្រូរបស់ខ្ញុំបានបង្រៀនអំពីប្រវត្តិសាស្រ្តហើយពួកខ្ញុំបានធ្វើការស្រាវជ្រាវអំពីខេត្ត និងកន្លែងផ្សេងៗដែលបានបាត់បង់នៅប្រទេសថៃ និងវៀតណាម ។ ក្រុមរបស់ខ្ញុំបានធ្វើការស្រាវជ្រាវទៅលើខេត្តវៀតណាមហើយខ្ញុំនឹងដាក់ព័ណ៌មាននៅខាងក្រោម។

ខេត្តទាំង២១របស់កម្ពុជាដែលបានបាត់បង់ទៅប្រទេសវៀតណាមគឺ :

1. ខេត្ត​កោះគង (ដំបូក​កោង) 
2. ខេត្ត​ក្រមួន​ស (រាជា) 
3. ខេត្ត​កំពង់​ឫស្សី
4. ខេត្ត​ឈ្មោះ​ថ្មី (កំពង់គោ) 
5. ខេត្ត​ឃ្លាំង (បាសាក់)
6. ខេត្ត​ចង្វា​ត្រពាំង (កំពប់​ស្រការ​ត្រី) 
7. ខេត្ត​ទឹកខ្មៅ 
8. ខេត្ត​ទួល​តាមោក (ឈើ​ទាល​មួយ) 
9. ខេត្ត​ផ្សារដែក 
10. ខេត្ត​ពលលាវ (ពោធិលើ) 
11. ខេត្ត​ពាម
12. ខេត្ត​ពាម​បារ៉ាជ្ញ
13. ខេត្ត​ព្រែក​ឫស្សី 
14. ខេត្ត​ព្រៃនរគរ 
15. ខេត្ត​ព្រះ​ត្រពាំង 
16. ខេត្ត​ព្រះ​បារៀ (ព្រះ​សួគ៌) 
17. ខេត្ត​មាត់​ជ្រូក 
18. ខេត្ត​មេ ស 
19. ខេត្ត​រោង​ដំរី
20. ខេត្ត​លង់ហោរ 
21. ខេត្ត​អូរកាប់

ប្រាសាទដែលបានបាត់បង់នៅប្រទេសវៀតណាមគឺ:

​ប្រាសាទប្រាំល្វែង ឬ​ប្រាសាទ​មណ្ឌប ភាសា​វៀតណាម​ ហៅ​តំបន់​ ដែល​ជាទី​តាំង នៃ​ប្រាសាទ​នេះ​ថា ថាប​មឿ​យ

ប្រសិនបើអ្នកអានគ្រប់រូបមានការចាប់អារម្មណ៍ទៅលើព័ណ៌មានទាំងនេះ ហើយចង់អានបន្ថែមទៀតសូមចូលក្នុងLinkនេះ: https://docs.google.com/presentation/d/1xS4HQ70TG355kiXUKj13gUwC8ASqLGKuYL3gB6c65LA/edit#slide=id.g4d0c49f393_1_15​

Location: Battambang Province (Western)

“Only you can help yourself,” said by the sick and wise old man Ta Jerm told his son Jao Jet. This was his last minute. After he passed away, the doctor introduced Jao Jet to be the worker at Pailin in Loung Ratanaksambath house.

Since then, Jao Jet been working so hard without any complaint which satisfied his boss, Loung Ratanaksambath. Also, every workers  love him as well. One day, while driving on the way, there were some problems with the car. Jao Jet was very creative and smart. He fixed the problem. Even another incident happened by the thieves entering the house, Jao Jet attacked with them bravely. Loung Ratanaksambath had one daughter and Jao Jet and the daughter fell in love with each other. At the end of this book, they got married and lived happily.

Have you ever heard or feel familiar with the story above? This is one of the most famous stories story by Cambodian author, Nhok Them. The story is showing how Jao Jet from a poor and low rank family got success through his integrity and being proactive.

“អត្តាហិ អត្តនោ នាថា” is a Khmer buddhist phrase that means “Only you can help yourself,” said by Ta Jerm the father of Jao Jet. This phrase teaches the reader one of the life quote that explain whether or not, only you can help yourself.

Photo from: Google